مقدمه‌ای برای مقایسه‌ی استانها در المپیاد فیزیک ۱۴۰۲ از نظر آیریسک
سی و هفتمین دوره المپیاد فیزیک در بهمن‌ماه برگزار شد و دانش‌آموزان سراسر کشور به همراه برخی دانش‌آموزان خارج از ایران در یک مسابقه‌ی بزرگ شرکت کردند. مرحله‌ی اول المپیادهای علمی با روندی تقریباً ثابت و مشخص به عنوان جداکننده‌ی اولیه‌ی دانش‌آموزان کوشا در هر رشته از میان دانش‌آموزانی است که تقریباً تلاشی برای آن المپیاد نداشته‌اند. نمره‌ی کف قبولی به جای رقابت تنگاتنگ در این مرحله تعیین کننده است و بچه‌هایی که بالاتر از کف قبولی هستند برای مرحله‌ی دوم کاری بسیار دشوارتر در پیش دارند.
با تجربه‌ای حدود ۲۲ ساله در بررسی آمار المپیادهای کشور توسط تیم آیریسک به این باور رسیدیم که نتایج مرحله‌ی اول را نه به استعداد دانش‌آموزان می‌توان نسبت داد و نه به امکانات آموزشی! چرا که در هر جمعیت استانی، چندصد نفر دانش‌آموز مستعد در هر یک از رشته‌های المپیاد می‌توان یافت، همچنین برای این گام به امکانات خاصی نیاز نیست.
دانستن منابع و استفاده از تجربه‌های بچه‌های همشهری یا دیگر شهرها با استفاده از فضای مجازی می‌تواند باعث گذر بچه‌ها از سد مرحله اول شود؛ به خصوص بعد از کرونا و گسترش آموزش مجازی هم کتاب‌های المپیاد در تمام نقاط ایران در دسترس است و هم بچه‌های استان‌های مختلف می‌توانند به سادگی و با شرکت در دوره‌های آنلاین از تجربه‌ی مدرسین مطرح کشوری در المپیاد فیزیک استفاده کنند.
بنابراین مقایسه‌ی استانها در المپیاد فیزیک ۱۴۰۲ مربوط به علاقه‌مند سازی مسئولین آموزشی است و دانش و حوصله‌ی آن‌ها برای پاسخ به پرسش‌های بی‌شمار دانش‌آموزان تا بتوانند مسیرهای مختلف آموزشی را به آن‌ها معرفی کنند و با تجربه‌ی خود آن‌ها را به موفقیت اولیه برسانند.
بهترین استانها در المپیاد فیزیک ۱۴۰۲
تعداد ۷۹۴ نفر در مرحله‌ی اول المپیاد فیزیک پذیرفته شدند. شهر تهران با ۳۱۰ نفر، بیشترین و استان‌های مازندران و خراسان رضوی با ۱۰۵ و ۷۴ نفر، رتبه‌های دوم و سوم تعداد پذیرفته‌شده را در بین استان‌های کشور داشتند. شهر تهران و چهار استان خراسان رضوی، مازندران، آذربایجان شرقی و اصفهان حدود ۶۰ درصد کل قبولی‌ها را به خود اختصاص دادند، اما آیا این‌ها بهترین استان‌های کشور در المپیاد فیزیک هستند؟
برای یافتن بهترین استان، باید عوامل زیادی چون جمعیت، تعداد دانش‌آموزان شرکت‌کننده و حتی شرایط اقتصادی استان در نظر گرفته شود، اما به دلیل نبودن آمار شفاف در بسیاری از بخش‌ها، ما فقط سرانه‌ی تعداد قبولی بر اساس جمعیت را مبنای مقایسه قرار دادیم و به این ترتیب، استان‌های خراسان شمالی، زنجان و چهارمحال و بختیاری گوی رقابت را از استان‌های دیگر ربودند و خود را به جمع پنج استان برتر رساندند.
پنج استان برتر در المپیاد فیزیک بر مبنای تعداد نفرات قبول شده و سرانه‌ی تعداد قبولی برحسب جمعیت استان در مرحله‌ی اول المپیاد فیزیک ۱۴۰۲ به این ترتیب است:
بدترین استانها در المپیاد فیزیک ۱۴۰۲
در کنار برنامه‌ریزی برای بهترین بودن، در هر رقابت افرادی بدترین می‌شوند! حتی در ماراتن هم کسانی هستند که آخر از خط پایان می‌گذرند. حالا باید انگیزه‌ها بررسی شود، آیا همین که در رقابت حاضر بوده‌اند برایشان لذت‌بخش و نهایت هدف است یا اینکه دوست دارند با برنامه‌ریزی بهتر، رتبه‌ی خود را در سال‌های آینده بهتر کنند یا حتی اگر جایگاه‌شان تغییری نکرد، فاصله‌ی خود را با بهترین‌ها کمتر کنند؟
در این راه آیریسک با تجربه‌ای نزدیک به دو دهه می‌تواند همراه استان‌های برتر برای تثبیت نتایج خود و استان‌های ضعیف برای بهبود وضعیت باشد.
در اینجا هم مثل بهترین‌ها، هم به تعداد قبولی و هم به سرانه‌ی قبولی مرحله اول المپیاد نگاه کردیم تا پنج استان ضعیف در المپیاد فیزیک سال ۱۴۰۲ مشخص شود. استان‌های ایلام، سمنان، کردستان، یزد و گیلان در انتهای لیست تعداد قبولی قرار گرفتند و استان‌های کردستان، خوزستان و گیلان کمترین نسبت تعداد قبولی به جمعیت را داشتند. نمودار مقایسه‌ی بدترین استان‌های کشور در المپیاد فیزیک را در ادامه می‌بینید:
